ارائه دهنده : حجت الاسلام و المسلمین علی خراسانی
ناقد: حجت الاسلام و المسلمین سیدقاسم رزاقی موسوی
دبیر علمی: حجت الاسلام و المسلمین محمد فکوری
در آغاز کلام دبیر علمی با قرائت چندی از آیات قرآن کریم و تبریک به مناسبت ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا(س) جلسه را شروع کردند. از مسولین محترم پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، ارائه دهنده و ناقد محترم که چنین فضای علمی و معنوی را برای نشر معارف قرآنی شیعه فراهم کردند تشکر و قدردانی کردند. در ادامه به اهمیت مساله جلسه پرداختند.
حجت الاسلام و المسلمین علی خراسانی ضمن تشکر از اعضای برگزارکننده این جلسه، در آغاز به تعریف صحابه از دیدگاه اهل سنت پرداختند و گفتند ابن حجر معتقد است که هر کس پیامبر ص را ملاقات کرده و ایمان به او داشته و با همان حالت مرده او نیز از صحابه است.هر چند برخی دیگر قیودی را ذکر می کنند اما ایشان آنها را قبول ندارند. ایشان گفتند: اهل سنت معتقدند که صحابه همگی از اهل بهشت و عادل و برترین اهل تقوا هستند.
در ادامه افزودند که شیعیان چنین تعریف و قلمرویی را از صحابه قبول ندارند و این تعریف را قابل اشکال می دانند. هر چند همراهی با پیامبر ص جزء فضیلت است اما نمی توان حکم صادر کرد که همه آنها انسان های سالم و …هستند.آیات بیانگر ناشناخته بودن منافقان آیه ۱۰۱ سوره توبه است که این آیه به صراحت وجود منافقان ناشناخته را در میان مسلمانان تأیید میکند و مطلب دیگر آنکه خصوصیات منافقان به دلیل کفر خود، تلاش میکنند که ایمان خود را پنهان کنند و در جمع مسلمانان ظاهر شوند. ایشان افزودند که آیه ۱۰۱ سوره مبارکه توبه تأکید بر این دارد که گروهی از منافقان را نمی توان شناخت(لاتعلمهم) منافقان اندک نبودند بلکه پر شمار بودند هر چند برخی از اهل سنت آنها را به تعداد ۳۰نفر محدود کرده اند اما این مورد قبول نیست زیرا در قرآن تقریبا ۶۰۰آیه درباره منافقان ذکر شده است این مساله می رساند که تعداد انها از ۳۰ نفر بیشتر بودند که این همه آیه برای اهل نفاق نازل شده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت؛ شواهد ما دال بر اینکه تعداد منفافقان بیشتر از آینها بوده زیاد است. از جمله شواهد قرآنی، فراوانی آیات نازل شده در باره منافقان است که آیات متعددی در قرآن به موضوع نفاق اشاره دارند که نشاندهنده تعداد زیاد منافقان است. آیات غزوه احد: در غزوه احد، عبدالله بن ابی به همراه ۳۰۰ نفر از سپاه اسلام کنارهگیری کرد که نشاندهنده وجود منافقان در آن زمان است و آیه تبلیغ: این آیه نشاندهنده ترس پیامبر از منافقان است که در جمع مسلمانان حضور داشتند.
در نهایت افزودند که می توان نتیجه گرفت که وجود منافقان ناشناخته در میان صحابه، با نظریه عدالت همه صحابه ناسازگار است. برخی از صحابه در واقع کافر و غیرعادل هستند. بنابراین، برای اخذ دین و سنت رسول خدا باید با احتیاط عمل کرد و به واقعی بودن ایمان صحابه اطمینان حاصل کرد.
حجت الاسلام والمسلمین سیدقاسم رزاقی موسوی بیان داشتند این مقاله دارای نقاط ارزشمندی است و همچنین از اهمیت بسزایی برخوردار است. نقاط قوت پژوهش این است که از مسئله شناسی دقیق و محتوای غنی و ارزشمندی و مستندی استفاده شده است.
ایشان اشاره کردند؛ که مقاله دارای سه رکن ۱.کثرت منافقان ۲. کثرت با الهام آیات ۳.عدالت صحابه است. بهتر بود معناشناسی از نفاق صورت می گرفت تا حداقل معنای مدنظر شما از نفاق مشخص می شد. همچنین تقسیم منافقان که خود مخفی، پنهان و نامشخص هستند به ناشناخته و شناخته در واقع پارادوکس است یعنی منافقان ناشناخته. مطلب دیگری که ایشان افزودند این بود که کثرت ایات لزوما دال بر کثرت منافقان نیست بلکه شاید دال بر اهمیت موضوع نفاق باشد و همچنین شماتت کردن هم دال بر فراوانی منافقان نیست. مطلب پایانی این که رویکرد نظریه عدالت صحابه خیلی در متن محسوس نیست در حالی که جز قیودات در عنوان مقاله است. جا داشت این مقاله حالت مناظره ای بین شما و یک اهل تسنن واقع می شد.
حجتالاسلام محمد فکوری، دبیر علمی، در جمعبندی خود گفت: در این نشست، دیدگاههای متفاوت شیعه و اهل سنت درباره عدالت و جایگاه صحابه بررسی شد. نتیجه کلی آن است که وجود منافقان ناشناخته در میان صحابه با نظریه عدالت مطلق همه صحابه ناسازگار دانسته شد و لزوم دقت و احتیاط در پذیرش روایات و سنت نبوی مورد تأکید قرار گرفت.
در نهایت ضمن تشکر از حضار محترم در جلسه و شرکت کنندگان در فضای مجازی از مسولین پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برای برگزاری این جلسه علمی و معنوی و با هدیه صلواتی به روح حضرت فاطمه زهرا (س) جلسه را به پایان رساندند.
