در ابتدای جلسه دبیر علمی جلسه گفت قرآن کتاب حکمرانی است و باید آیین حکمرانی را از قرآن بگیریم. وی ادامه داد پژوهشگران مدرسه حکمرانی شهید بهشتی بعد از بررسی ۲۰۰ تعریف در عرصه حکمرانی مؤلفه های حکمرانی را هفت محور دانسته اند که عبارتند از: شیوه های حکمرانی، کنش گران عرصه حکمرانی، کارکردهای حکمرانی، اهداف حکمرانی، قلمرو حکمرانی، سبک های حکمرانی و ارزش ها. براساس این مؤلفه ها تعریف مدرسه عالی شهید بهشتی از حکمرانی عبارت است از: فرایند راهبری کنش گران در یک قلمرو برای دست یابی به هدف قابل سنجش مشترک، بین ذی نفعان دولتی و غیردولتی، رسمی و غیررسمی از طریق خط مشی گذاری، تنظیم گری، بازتوزیع و تسهیل گری برای ارائه خدمات عمومی با اعمال قدرت مشروع در چارچوب ارزش ها و هنجارهای آن قلمرو. بعد از تعریف حکمرانی، استاد حسین الهی نژاد به ارائه بحثشان پرداختند.
وی در مقدمه گفت: در مباحث جدید لازم است که سه فرایند تولید محتوا، کشف مسائل و سپس حل مسائل طی شود که حکمرانی هم از همین دسته مباحث است. وی ادامه داد: حکمرانی مهدوی را در سه سطح عام، خاص و اخص و ناظر به دوره حضور و غیبت تعریف کرده است.
الف. حکمرانی مهدوی با تعریف عام؛ حکمرانی مهدوی الگویی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت سامان گرفته و به هدایت و راهبری جامعه و شهروندان جهت رسیدن به تعالی و کمال مادی و معنوی، می پردازد و شامل حکمرانی شخص امام مهدی(ع) و حکمرانی جانشینان امام مهدی(ع) می شود زیرا هر دو بر اساس اندیشه مهدویت شکل می گیرند.
ب. حکمرانی مهدوی به سرپرستی شخص امام مهدی(تعریف خاص) ؛ آخرین الگو و مدل حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و با رویکرد جهانی به راهبری و تعالی جامعه و شهروندان برای رسیدن به عدالت جهانی، رفاه جهانی، امنیت جهانی و… می پردازد. این نوع حکمرانی که متصف به وصف «تعالی» بوده به نام حکمرانی متعالی مهدوی نام گذاری می شود.
ج. حکمرانی مهدوی به سرپرستی ولی فقیه(تعریف اخص) حکمرانی مطلوب و مقدور؛ الگو و مدلی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و با رویکرد زمینه سازی ظهور به تمهیدگری و راهبری جامعه و شهروندان برای رسیدن به آمادگی، شایستگی و بایستگی جهت تحقق ظهور، می پردازد.
وی سپس به تبیین سه چارچوب تحلیل برای تبیین حکمرانی مهدوی پرداخت و آنها را بر حکمرانی مهدوی تطبیق نمود.
اولین چارچوب، نظریه حرکت بود. حرکت شش رکن دارد: مبدأ، مقصد، محرک، متحرک، زمان و مکان. ولی فقیه مبدأ، حکمرانی متعالی مهدوی مقصد، انتظار خاص محرک، نهادها متحرک، عصر غیبت هم زمان و مکان را تشکیل می دهد. چارچوب دوم، علل اربعه بود. بر اساس علل اربعه، علت فاعلی، اصول و مبانی، علت غایی سعادت دنیوی و اخروی، علت مادی نهادهای پنج گانه و علت صوری هم ساختار و سبک حکمرانی مهدوی است. چارچوب هم سوم، حکمت نظری و عملی بود. در حکمت نظری شناخت مبانی و اصول و نهادهای حکمرانی مهدوی و در حکمت عملی کاربست آن انجام می گیرد. در پایان هم به مبانی بحث، شامل مبانی هستی شناسی، غایت شناسی، دین شناسی و جامعه شناسی اشاره شد.
نکات ناقد اول: دکتر غلامرضا سلیمی
- پیشنهاد می شود که خود حکمرانی هم تعریف شود.
- تعریف باید جامع و مانع باشد. تعریف جناب استاد الان شامل حکمرانی علوی و نبوی و فاطمی و … هم می شود.
- اندیشه مهدویت مفرض گرفته شده که نیاز به تبیین دارد
- حکمرانی در عصر ظهور با عصر غیبت تفاوت دارد، در حالی که جناب استاد هر دو را به حکمرانی مهدوی می نامند.
- چارچوب علل اربعه مثل چارچوب روش سیستم است. چه استفاده ای از این چارچوب در بحث حکمرانی مهدوی شد؟ سایر حکمرانی ها را هم بر اساس این چارچوب می توان تحلیل کرد.
- چرا زمان و مکان را عصر غیبت در نظر گرفتید؟
نکات ناقد دوم: حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید کاظم سیدباقری - به تفاوت حکومت و حکمرانی توجه شود و مرز آن دو از هم تفکیک شود.
- اگر در عصر غیبت به عنصر ولایت توجه شود، بهتر است.
- هر کدام از چارچوب ها و نیز مبانی، ظرفیت این را دارد که به صورت یک مقاله مستقل بسط پیدا کند.
- منطق مبانی شفاف شود و ذکر شود که چرا به این مبانی پرداخته شده است.
- آیا اعمال قدرت در حکمرانی متعالی مهدوی بر اساس نظریه مردم سالاری خواهد بود؟
- تفاوت مبانی حکمرانی ولی فقیه با مبانی حکومت ولی فقیه چیست؟
سؤالات حاضران:
دوران غیبت کبری را چگونه بر اساس دوران حضور می توان تحلیل کرد؟
نسبت حکمرانی و حکومت چیست؟ آیا حکمرانی، عبور از حکومت است؟ اگر حکمرانی، چگونگی حکومت باشد، ثمره بحث چیست؟
در پایان استاد الهی نژاد به سؤالات و ابهامات پاسخ دادند و از جمله گفتند که سه مقاله دیگر هم در عرصه حکمرانی تألیف کرده اند و از جمله به تعریف حکمرانی، تفاوت حکمرانی و حکومت و دیگر مباحث در آن مقاله ها پرداخته اند.
