هم اندیشی «دانش های وابسته به فقه و حکمرانی» با ارائه حجت الإسلام و المسلمین محمدعلی خادمی کوشا و اعضای هیأت علمی گروه دانش های وابسته به فقه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید.
در ابتدای جلسه مدیرگروه دانش های وابسته به فقه به ارائه بحث پرداخت و بیان کرد: در گروه دانش های وابسته به فقه دو کلان برنامه با رویکرد حکمرانی اسلامی مطرح است؛ یکی از آن ها کلان برنامه حکمرانی مصرف فرهنگی در فضای مجازی بر اساس قواعد فقه اسلامی است. برای حکمرانی مصرف فرهنگی نیاز به تبیین و تطبیق قواعد فقه مصرف فرهنگی در فضای مجازی داریم. کلان برنامه دوم با عنوان بایسته های علم اصول فقه در حل مسائل مستحدثه در این گروه مطرح است که به دنبال این هدف است که دانش اصول باید بر اساس مسائل جدید خود را بازسازی کند.
خادمی کوشا افزود: در خصوص حکمرانی اسلامی توجه به این نکته ضروری است که بحث حکمرانی سال ها مطرح بوده ولی در سال های اخیر به عنوانی نظریه ای که باید در جامعه رعایت شود مطرح شده است. فقه اسلامی در بسیاری از مسائل ریز دارای حکم و اعتبار است در این مسئله نیز قدر متیقن از حکمرانی را بیان می کنیم.
منظور از حکمرانی اسلامی در حد بیان قدر متیقن عبارت است از مشارکت عمومی برای نیل به اهداف جامعه اسلامی. وی در توضیح قید مشارکت عمومی خاطر نشان کرد: مشارکت عمومی سه حوزه را در بر می گیرد؛ دولت، نهادهای مردمی و آحاد مردم.
برای تحقق حکمرانی در جامعه دو فعالیت ضروری است؛ ۱. فعالیت در قسمت نظر و تئوری ۲. فعالیت در قسمت اقدام عملی و اجرا. در بحث حکمرانی آن وظیفه ای که بر عهده پژوهشگاه ها است عمدتا در حوزه نظری و دانش تئوری است. ضرورت دخالت فقه بدین سبب ضروری است که موضوع بحث حکمرانی اسلامی است و برای تعیین سه حوزه یادشده باید به فقه رجوع کند.
عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق در پاسخ به این سؤال که فقه در زمینه حکمرانی اسلامی چه کارهایی باید انجام دهد تأکید کرد: برای پاسخ به این سؤال سه مرحله نیاز داریم؛
مرحله اول تبیین حکمرانی اسلامی بر اساس منابع دینی و قواعد فقهی است. این بحثی نظری و علمی است و شایسته است برای آن فعالیت علمی صورت گیرد؛ اما تا کنون فعالیتی در این زمینه انجام نگرفته است.
مرحله دوم تأمین نیازهای استنباط فقهی در زمینه حکمرانی است.
مرحله سوم تعیین وظایف هر سه سطح دولت، نهادها، و مردم است. در دو مرحله دوم و سوم در گروه دانش های وابسته به فقه فعالیت های زیادی از گذشته انجام گرفته است.
حجت الإسلام خادمی به فعالیت های مرتبط با حکمرانی گروه دانش های وابسته به فقه اشاره کرد و بیان کرد: اهم فعالیت هایی که از سال ۸۵ تا کنون انجام گرفته عبارتند از:
- شورا در فتوا ۲. فقه المسائل المستحدثه ۳. موضوع شناسی در فقه ۴. منابع و ادله علم اصول فقه ۵. گفتگوهای نظریه پردازی در فقه و اصول ۶. قاعده عدالت در فقه ۷. اصول فقه حکومتی ۸. جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه
سردبیر مجله عربی اصول الفقه رؤیه مقارنه بین المذاهب در پایان به پژوهش های در دست انجام و در دست نشر اشاره کرد و بیان داشت: پژوهش های در دست انجام که بنده معتقدم این فعالیت ها صرفا مرتبط با حکمرانی نیستند بلکه بیشتر از این بوده و هر کدام داخل موضوع حکمرانی بوده و تبیین کننده قسمتی از نیازهای حکمرانی در سه ضلع مذکور است و عبارتند از: ۱. بازخوانی اصل برائت با تکیه بر امتنانیت آن ۲. جایگاه و تطبیق قاعده تزاحم در تزاحم امنیت و عدالت ۳. شمول عمومات و مطلقات در حل مسائل مستحدثه ۴. مجموعه مقالات قواعد فقه مصرف فرهنگی ۵. روش شناسی علم اصول فقه ۶. درسنامه روش تحقیق در علم اصول فقه ۷. تطبیق قواعد فقهی در فقه هنر و …
آثار در دست نشر نیز مانند «قاعده الإذن الشرعی لاینافی الضمان» «جایگاه شورای نگهبان در قانونگذاری» و «فلسفه علم اصول» که از آثار و فعالیت های گروه دانش های وابسته به فقه است و در بحث حکمرانی نقش دارند.
در ادامه اعضای هیأت علمی گروه در خصوص آثار مرتبط با حکمرانی که توسط خود ایشان انجام شده یا در دست انجام است نکات خود را بیان کردند. :
جناب حاج آقا اسلامی در خصوص تحقیق اصول فقه حکومتی و تحقیق قواعد استظهار و جناب حاج آقا فرحناک در خصوص تحقیق قاعده وزر و قاعده اذن و ماخذشناسی قواعد فقه و تطبیقات قاعده نیت و تطبیبقات قاعده حرمت اعانه بر اثم بر مصرف فرهنگی در فضای مجازی و جناب حاج آقا صرامی در خصوص مقاله تزاحم عدالت و امنیت که در دست انجام است.
